W serii „Poeci do kwadratu” Marcin Sendecki przedstawia autorski wybór wierszy Franciszka Karpińskiego pod tytułem "Rdza żelazo zmocuje". Wybór poprzedzony jest osobistym esejem na temat życia i twórczości jednego z najpopularniejszych poetów polskiego oświecenia, głównego przedstawiciela nurtu sentymentalnego w polskiej liryce. Pamięć o dawnych wierszach trwa, gdy są one na nowo wydawane i komentowane. W niniejszym wydaniu mamy nie tylko wstęp znakomitego poety Marcina Sendeckiego, ale także posłowie profesora Tomasza Chachulskiego, wybitnego znawcy literatury polskiego oświecenia i edytora dzieł Karpińskiego. Marcin Sendecki pyta: „Na czym właściwie polega poetycka pierwszorzędność Franciszka Karpińskiego?” I odpowiada, w sposób może trochę nieoczekiwany: „Mistrzem żalu jest […]. Żal jest nieredukowalnym elementem i żywiołem ludzkiego świata. Dopóki będzie istnieć, istnieć będzie i Franciszek Karpiński.” Ten poeta żalu jest z kolei dla Tomasza Chachulskiego poetą natury i miłości. Świat poetycki Franciszka Karpińskiego ”to świat natury oglądany oczyma czytelnika Horacego, Jana Kochanowskiego i Jana Jakuba Rousseau – a jednocześnie troskliwego dzierżawcy. Nie przypadkiem jednym z najważniejszych rysów jego wczesnej twórczości jest tęskność gospodarska. […] I choć bohaterowie noszą imiona zaczerpnięte z antycznych, renesansowych i barokowych sielanek, znakiem rozpoznawczym tego świata jest Justyna, która od tej chwili w polskiej kulturze stanie się imieniem literackim. Poszczególne sielanki są swoistą kroniką wypadków miłosnych – Justyna, Laura, Doryda, Chloe, Filis, Palmira, Filon, Korydon, Medon przeżywają kolejne fazy flirtu, zauroczenia, miłości, rozstania, tęsknoty. Trafność psychologicznej obserwacji, zainteresowanie emocjami dziewczyny przeżywającej pierwszą miłość, chłopca nierozumiejącego obojętności kochanki – dają wrażenie świeżości i oryginalności, a przecież Karpiński doskonale potrafił wykorzystać wątki znane z "Heroid" Owidiusza, poezji miłosnej Katullusa czy z "Pieśni" Kochanowskiego, a nawet z Baśni tysiąca i jednej nocy.” Tom "Rdza żelazo zmocuje" przypomina nie tylko poezję, ale także postać poety, pamiętnikarza, dramatopisarza, tłumacza, publicysty i moralisty.

Fabrice Hadjadj – nawrócony anarchista, już zapowiadając temat swojej książki przestrzega i uwodzi, budzi i niepokoi, by zostawić nas sam na sam z najintymniejszą nadzieją: Prawdę mówiąc, nie chodzi o ustalenie czegoś „pewnego i trwałego w nauce”. (Czym jest bowiem nauka, kochanie, skoro ostatecznie ludzki mózg czeka nie tyle poznanie prawdy, ile proces gnilny? Co jest pewne i trwałe, skoro wszystko na tym świecie jest ulotne jak mgła?) Właściwie wypadałoby zapytać, co zostaje, kiedy nie ma już nic… Chodzi zatem o wykrycie w moim niepewnym i nietrwałym sercu pewnej nieuleczalnej wady: naiwnej nadziei, że muzyka spotkań nigdy nie ucichnie. Użyłbym do tego celu bynajmniej nie hiperbolicznego i skrajnego zwątpienia, lecz raczej nie mniej skrajnego i hiperbolicznego oczarowania. O tak, choć raz w życiu chciałbym zastanowić się nad tym, co może być wieczne, wsłuchać się w głos tego raju, który nas wzywa, by nasze życie, jeśli nie biegnie we właściwym kierunku, zbłądziło należycie olśnione.
Czy odnajdziemy źródło wiedzy? Raczej źródło śpiewu. Czy będziemy stąpać po twardym gruncie? Raczej będziemy się potykać – lecz kondycja upadku, warto o tym pamiętać, jest taka sama jak kondycja wzlotu. W gruncie rzeczy moje pytanie jest następujące: jaka księga otwiera się głośniej od opadającej płyty nagrobnej? Na jaką poetyckość jest miejsce u wezgłowia umierającego? Co czeka nas po przekroczeniu
granicy, zza której nie da się wrócić, i czym jest koniec świata? Och! To nie będzie lektura ku pokrzepieniu serc, co to, to nie. Pozwoli ci jedynie umrzeć z nieco bardziej rozdziawioną gębą. (Fragment „Motywu”)

W poetyckiej „serii mozaikowej” PIW-u prezentujemy tom wierszy Krzysztofa Koehlera „Święte wiosny”, poety, krytyka literackiego, eseisty, autora scenariuszy filmowych. Koehler jest także współpracownikiem pism „Arcana”, „Pressje” i „Fronda”. Profesor w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wykłada również w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie. Jest autorem siedmiu książek poetyckich (ostatnia: Porwanie Europy wyd. Topos 2007), oraz wyboru wierszy „Obce ciało” (PIW 2019), antologii poezji barokowej, monografii o Stanisławie Orzechowskim; napisał libretto do opery z muzyką Eugeniusza Knapika; jest współautorem programów telewizyjnych m.in. Goniec, Tygodnik kulturalny, Po Godzinach; filmów dokumentalnych m.in.: Sarmacja czyli Polska, Adam Mickiewicz, Macie swojego poetę (opowieść biograficzna o Mikołaju Sępie Szarzyńskim); widowisk.
Najnowszy tom „Święte wiosny” jest kontynuacją poetyckich poszukiwań Koehlera zarówno w zakresie formy wiersza jak i podejmowanych tematów. We frazie poetyckiej poety dalej toczy się pojedynek klasyczności z romantycznością, pięknej i harmonijnej frazy ze stylizacją na mowę potoczną. Jak pisał Ireneusz Staroń „to poezja współistnienia cyzelowanych retorycznych okresów i rymów „częstochowskich”, a nawet inkantacji, zawodzenia, zaklinania, w którym wielokrotnie powtarzane tożsame końcówki gramatyczne tworzą wreszcie specyficzne, transowe brzmienie, jakby przeznaczone specjalnie do głośnej lektury.” Religijny kontekst tych wierszy jest oczywisty, ale metafizyczne poszukiwania poety wiodą poprzez bardzo współczesne labirynty obrazów. To wiersze do głośnego i cichego czytania, do żywej dyskusji i wyciszonej refleksji.

Kalendarz wieczności - najnowsza powieść Wasyla Machny, ukraińskiego poety, prozaika, eseisty, tłumacza (m.in. utworów Zbigniewa Herberta i Janusza Szubera), to zawierająca elementy mistyczne i mitologiczne opowieść rozpięta między wiekiem XVII i czasami współczesnymi, sięgająca od Stambułu po Galicję (na której zimnowojenny podział i epoka ZSRR odcisnęły swoją koszmarną pieczęć). W książce autor łączy trzy przestrzenie czasowe, tworząc nietypową powieść historyczną, w której historia ma postać nielinearną, gdyż - jak sam mówi - wszyscy jesteśmy zakotwiczeni w kalendarzu wieczności, nasze życie jest takim kalendarzem, niezależnie od epoki. Nieco na przekór nowoczesności w jej zglobalizowanej formie, książka Wasyla Machny może być odczytywana jako pochwała lokalności i pielęgnowania wyrastającej z niej duchowości.


„Pisarstwu Wasyla Machny towarzyszę od dwudziestu lat. Wasyla poznałem tuż przed jego wyjazdem z Tarnopola do Nowego Jorku, gdzie mieszka do dzisiaj. Znając, ceniąc i tłumacząc jego wiersze, eseje, i opowiadania, wiem, że do Kalendarza wieczności (być może nawet nie zdając sobie z tego sprawy) przygotowywał się od dawna, gdy pisał to, co pisał, i jeździł tam, gdzie jeździł (choćby na festiwal poetycki do Stambułu). A jednak ta powieść jest zaskoczeniem ? ktoś napisał, nie było takiej jeszcze w literaturze ukraińskiej, ktoś inny nazwał ją ukraińskimi Buddenbrookami. Ukrywając – niemal do końca – swoje prywatne związki ze skrawkiem ziemi między Czortkowem, Jazłowcem, Mytnicą – udało się autorowi w Kalendarzu wieczności przedstawić epicki fresk, ukazujący losy przedstawicieli wielu rodzin, narodów, imperiów (od osmańskiego po radzieckie), napisać wzruszającą, ekumeniczną i uniwersalną w duchu książkę, w której jego wrażliwość jako poety daje o sobie znać w bardzo dyskretny, a jednak niezwykle istotny sposób”.

Bohdan Zadura